Organizacja pracy psychoterapeutycznej w Schronisku

W Schronisku zostałem zatrudniony w charakterze psychoterapeuty. Od pierwszych dni pracy prowadzę psychoterapię uzależnienia od alkoholu.

Pracą terapeutyczną z mieszkańcami którzy nie odbyli jeszcze terapii podstawowej zajmuje się zatrudniony w Schronisku instruktor terapii uzależnień.

Obecnie informacji na temat funkcjonowania psychicznego mieszkańców dostarcza praca z trzema grupami terapeutycznymi. Pierwsza grupa, z reguły najbardziej liczna (przeciętnie od 12 do 16 osób, w sezonie letnim od 8 do 12, w zimie od 14 do 20) skupia mieszkańców, którzy świeżo ukończyli leczenie podstawowe lub powrócili do Schroniska tuż po zaprzestaniu picia, a leczenie podstawowe ukończyli wcześniej, kilka miesięcy lub nawet kilka lat temu. Długość abstynencji w tej grupie waha się od 2-3 do około 60-70 dni. Mieszkańcy z dłuższą abstynencją przechodzą do drugiej grupy, w której program terapeutyczny obejmuje pogłębianie umiejętności służących zdrowieniu, uczenie lub doskonalenie umiejętności interpersonalnych. Należą do nich między innymi rozpoznawanie sygnałów ostrzegawczych nawrotu choroby alkoholowej, elementy treningu asertywnych zachowań abstynenckich służące nauczeniu się i doskonaleniu umiejętności zachowania się (skutecznego unikania) w sytuacji bezpośredniego kontaktu z alkoholem, w tym także umiejętności odmawiania picia. Ponadto leczący się w tej grupie mieszkańcy poszerzają swoją wiedzę na temat mechanizmów obronnych, mechanizmów samookłamywania, mechanizmów wyzwalania głodu alkoholowego. Poznają programy przydatne zdrowieniu – Program HALT i Program 24 godzin. Pierwszy uczy, że należy unikać bycia głodnym, zmęczonym, samotnym i złym by nie prowokować sytuacji wywołujących głód alkoholowy, zaś drugi uczy umiejętnego planowania dnia, by był w nim czas na pracę, wypoczynek i sen. Błędy w realizacji tych programów nasilają objawy nawrotu choroby alkoholowej.

Mieszkańcy z abstynencją dłuższą niż 180–200 dni mogą przejść do trzeciej grupy, w której mają sposobność rozwiązywania aktualnych i zadawnionych problemów życiowych w oparciu o bardziej relacyjny model funkcjonowania w grupie. Mniej jest w niej elementów poznawczo-behawioralnych, a więcej psychodynamicznych. Mieszkańcy w większym zakresie omawiają wzajemne relacje i opisują emocje wyzwalane w nich przez siebie nawzajem i przez inne osoby. Nie oznacza to, że nie powracają do wcześniej opisywanych zagadnień. Uczą się radzić sobie ze złością (i tu przydatne są strategie behawioralno poznawcze), ale także odreagowują ją we w miarę bezpiecznej emocjonalnie sytuacji. W tej grupie panuje relatywnie najwyższy poziom wzajemnego zaufania. Stąd też i relacje miedzy poszczególnymi osobami są najżywsze. Leczący się w tej grupie mieszkańcy sami oceniają czy proponowane przeze mnie osoby, jako nowi członkowie tej grupy, podołają nowym zadaniom i obowiązkom, czy są dostatecznie zmotywowani do pogłębionego leczenia i czy są w stanie pozyskać ich zaufanie, by wszyscy razem, „starzy” i „nowi” członkowie grupy mogli bezpiecznie omawiać zachodzące między nimi relacje. A trzeba przyznać, że niektóre sesje terapeutyczne w tej grupie mają bardzo emocjonalny, czasem wręcz burzliwy przebieg. Praca terapeutyczna w grupie trzeciej trwa do ukończenia przez mieszkańców drugiego roku abstynencji. Po tym okresie zachęcamy, by sami decydowali o formach, sposobach i intensywności własnego leczenia. Jak pokazuje kilkuletnia praktyka, mieszkańcy-pacjenci z trzeciej grupy niechętnie rezygnują z udziału w terapii w Schronisku, choć już mogą to zrobić. Kończą terapię w tej grupie z reguły gdy opuszczają Schronisko na stałe lub gdy podejmują pracę uniemożliwiającą im dalszy regularny udział w sesjach terapeutycznych.

Choć terapia uzależnienia trwa w praktyce do końca życia, to jednak celowe okazało się określenie dwuletniego okresu trwania terapii w Schronisku. Dwa lata to, jak się wydaje, najkrótszy czas na umocnienie abstynencji i zdobycie podstawowych umiejętności służących zdrowieniu, uregulowanie podstawowych spraw socjalnych, życiowych i uzyskanie podstaw samodzielności niezbędnej do opuszczenia Schroniska. Realia wskazują jednak, że mieszkańcy usamodzielniają się dopiero po 3-4 latach, a niektórzy potrzebują na to jeszcze więcej czasu.